“Su küçüğün söz büyüğün” değil, “Sus küçüğün söz büyüğün” dür

“Göz var nizam var” değil, “Göz var izan var.” biçimindedir. (izan: anlayış, anlama yeteneği. nizam: düzen, kural)
“Eşek hoşaftan ne anlar” değil, “Eşek hoş laftan ne anlar” biçimindedir.
“Aptala malum olurmuş” değil, “Abdala malum olurmuş” biçimindedir. (aptal: alık. abdal: derviş)
“Kısa kes aydın havası olsun” değil, “Kısa kes aydın abası olsun” biçimindedir. (aba bir giysidir ve Aydın efesinin abası kısa ve dizleri açıktır.)
“Su uyur düşman uyumaz” değil, “Sü uyur düşman uyumaz” biçmindedir. (sü: asker)
“Saatler olsun” değil, “Sıhhatler olsun” biçimindedir. (sıhhat: sağlık)
“Su küçüğün söz büyüğün” değil, “Sus küçüğün söz büyüğün” biçimindedir.
“Elinin körü” değil, “ölünün kûru” biçimindedir. (kûr: mezar, gömüt)
“Sıfırı tüketmek” dğeil, “zafiri tuketmek” biçimindedir. (zafir: soluk)
“Eni konu” değil, “önü sonu” biçimindedir.
“Güzele bakmak sevaptır” değil, “Güzel bakmak sevaptır” biçimindedir.
ve de,
“Azimle sıçan duvarı deler” değil, “Azimli sıçan duvarı deler” biçimindedir.
‘Ava giden avlanır.’ da anlatılmak istenen, ava giden kişin av olabileceği değildir. Atasözünde tembellikten kaçınılmayı öğütlemekte ve sadece ava çıkan kişilerin avlanabileceği vurgulanmaktadır. Yani sadece ava gidenler avlanabilir, evde yan gelip yatanlar değil.
‘Haydan gelen huya gider.’ Genelde çaba harcamadan kazanılan bir şeyin kolay kaybedileceği gibi düşünülür ancak gerçeği Hayy’dan gelen Huy’a gelir anlamındadır. (Hayy ve Huy Allah’ın diğer isimleri). Yani asıl anlamı, ‘Allah’tan gelen Allah’a gider’.
‘Fukaranın düşkünü beyaz giyer kış günü’ şeklinde başkalaştırılan sözümüzün aslı ‘zürefanın düşkünü beyaz giyer kış günüdür’. Ne var ki, burada zürafa hayvanından değil, zerafete önem veren, fazla nazik anlamındaki ‘zürefa’ kullanılmakta.
‘Aslan yattığı yerden bellidir’ dendiğinde, yaygın olarak anlaşılan ‘yatılan, yaşanan yerin temiz tutulması’ değil, bir aslanın kral olduğunu göstermesi için kalkıp kükremesine gerek olmadığı, yattığı yerde bile aslandır demek istenmiş.
‘Başımız sağolsun.’ lafındaki başımız, kafamız veya kendimiz değil, obamız veya devletimiz anlamındadır. Kısaca, devletimiz varolsun anlamındadır. Normalde, ‘başınız sağolsun’ denmez, daima ‘başımız sağolsun’dur.
‘Türk; övün, çalış, güven’ Doğrusu, övün değil eski Türkçe’den gelen ögün, ögünmek. Eski Türkçe’de “öğ” akıl, us, “öğmek” ise aklı kullanmak, tasarlamak, anlamlarına gelmektedir. Yani “Türk, Düşün, Çalış, Güven”
‘Teşbihte hata olmaz’ Teşbihte hata olmaz sözüyle anlatılmak istenen; benzetmelerde hata aranmaz veya benzetme her türlü hatayı kaldırır değil, tam tersine, benzetme işi hata kabul etmez, benzetme yaparken çok dikkatli olmak gerekir.
“Bir hoş olmak” Halk arasında ‘bir hoş oldum’ şeklinde kullanılan sözün aslı “Bihuş olmak” tır. Sözlük anlamı, “Aklı başında olmayan”. Aklım başımdan gitti anlamındadır.
(Sağdan soldan derledim, içeriğe yüzde yüz doğrudur diyemem ona göre okuyun lütfen)